Samochód dostawczy z prawdziwego zdarzenia
Lata 50. byÅ‚y w Japonii okresem dynamicznego wzrostu gospodarczego i odbudowy kraju po wojennych zniszczeniach. ByÅ‚ to czas, gdy powstajÄ…ce maÅ‚e i Å›rednie przedsiÄ™biorstwa poszukiwaÅ‚y lekkich i Å›rednich samochodów dostawczych w wielu wariantach nadwozia. Na rynku dominowaÅ‚y trójkoÅ‚owe pojazdy transportowe, które miaÅ‚y wiÄ™cej wspólnego z rikszami niż z klasycznymi dostawczakami. We wrzeÅ›niu 1954 r. Toyota wprowadziÅ‚a na rynek model ToyoAce znany także jako Toyopet Light Truck alias Toyopet serii SK. NazwÄ™ ToyoAce (Ace = as) stworzyli klienci w konkursie ogÅ‚oszonym wiosnÄ… 1956 r.
Pierwsza generacja ToyoAce byÅ‚a napÄ™dzana 4-cylindrowym silnikiem o pojemoÅ›ci 995 cm3 i mocy 30 KM. ZamkniÄ™ta kabina oraz obszerna jak na japoÅ„skie realia platforma Å‚adunkowa byÅ‚y gÅ‚ównymi atutami pojazdu sprzedawanego w sieci Toyopet Store. W drugiej poÅ‚owie lat 50. „moto-riksze” ustÄ…piÅ‚y miejsca peÅ‚nowymiarowym pojazdom z nadwoziem van. Od marca 1959 r. ToyoAce zyskaÅ‚o silnik o mocy 33 KM.
KilkanaÅ›cie miesiÄ™cy później zakoÅ„czono produkcjÄ™ I generacji ToyoAce. ZastÄ…piÅ‚ jÄ… model SK20. Poza JaponiÄ… ważnym rynkiem zbytu byÅ‚a Australia (Toyota 25) oraz wybrane kraje Dalekiego Wschodu. Pojemość skokowa silnika wzrastaÅ‚a stopniowo do 1,2 l, a nastÄ™pnie do 1,5 l. Znakomita renoma, jakÄ… zyskaÅ‚y dostawcze Toyoty, skÅ‚oniÅ‚a koncern do rozpoczÄ™cia prac nad nowymi modelami pojazdów lekkiej i Å›redniej Å‚adownoÅ›ci, które poszerzaÅ‚y gamÄ™ aut użytkowych. W 1966 r. Toyota zakupiÅ‚a pakiet wiÄ™kszoÅ›ciowy firmy Hino Motors, Ltd. specjalizujÄ…cej siÄ™ gÅ‚ównie w budowie samochodów ciężarowych i dostawczych. UmożliwiÅ‚o to zwiÄ™kszenie skali produkcji m.in o model Dyna (seria U10).
Narodziny HiAce
W tym czasie na drogach i bezdrożach Japonii testowano prototypy nowej serii H10 (4/5-drzwiowe nadwozie van) oraz PH10 (nadwozie pick-up). DebiutujÄ…ce podczas 14. edycji Tokyo Motor Show w październiku 1967 r. auto zyskaÅ‚o nazwÄ™ Toyota HiAce i staÅ‚o siÄ™ poważnym konkurentem modelu Prince (Datsun) Homy B640. Nowa dostawcza Toyota miaÅ‚a klasyczny ukÅ‚ad: silnik z przodu i napÄ™d na koÅ‚a tylnej osi. W odróżnieniu od stylizowanego na amerykaÅ„skie pick-upy modelu Stout, HiAce wyróżniaÅ‚ siÄ™ silnikiem umieszczonym w kabinie (Cab Over Engine), co wpÅ‚ynęło na zwartÄ… sylwetkÄ™ wozu. Wczesne auta byÅ‚y napÄ™dzane 4-cylindrowymi jednostkami 3P o pojemnoÅ›ci 1345 cm3 i mocy 65 KM. DÅ‚ugość samonoÅ›nego nadwozia wynosiÅ‚a 4,35 m, rozstaw osi – 2,35 m, masa wÅ‚asna – okoÅ‚o 1135 kg. CharakterystycznÄ… cechÄ… byÅ‚y cztery reflektory, rzadko spotykane w pojazdach dostawczych.
Klienci wysoko oceniali trwaÅ‚ość dotychczasowej serii ToyoAce, lecz krytykowano w niej zbyt ubogie wyposażenie kabiny, m.in. niewygodne siedzenia hamakowego typu. Nowy HiAce oferowaÅ‚ poziom wyposażenia zbliżony do osobowych kompaktów, a czÄ™sto nawet przewyższaÅ‚ je standardem. W HiAce na rynku japoÅ„skim oferowano wygodne fotele typu lotniczego ze zintegrowanymi zagÅ‚ówkami, wydajny system wentylacji i ogrzewania kabiny oraz ergonomiczny kokpit. Pojazd wyróżniaÅ‚ siÄ™ stonowanÄ… liniÄ… nadwozia i starannym wykoÅ„czeniem. Sukcesywnie wzbogacano gamÄ™ o nowe odmiany nadwozi. Obok wersji dostawczej, oferowano 6-9 osobowe mikrobusy, pick-up z pojedynczÄ… i dÅ‚ugÄ… kabinÄ…, ambulans oraz wariant pod zabudowÄ™ specjalistycznÄ…. Rozstaw osi wynosiÅ‚ od 2,35 do 2,65 m, Å‚adowność od 550 do 1000 kg.
Poza JaponiÄ… Toyota HiAce byÅ‚a dostÄ™pna w Australii, Nowej Zelandii, na Filipinach, w Tajlandii i w kilkudziesiÄ™ciu innych krajach Azji i Afryki. Niezawodność i wysokie walory użytkowe sprawiÅ‚y, że samochód cieszyÅ‚ siÄ™ ogromnÄ… popularnoÅ›ciÄ…. W latach 70. Toyota HiAce zawitaÅ‚a na wybrane rynki Europy. PoczÄ…tkowo oferowano jÄ… w Danii, Finlandii, Irlandii, Portugalii oraz na rynku brytyjskim.
Pierwszy diesel
1 lutego 1977 r. w Tokio zaprezentowano 2. generację HiAce. Konstruktorzy położyli nacisk na większe bezpieczeństwo, wyższy komfort jazdy i funkcjonalność oraz większą przestrzeń kabiny i części ładunkowej. Długość modelu H-RH20V wynosiła 4,34 metra, lecz sylwetka sprawiała wrażenie bardziej smukłej. W zależności od wersji rozstaw osi wynosił 2,34 m, 2,54 m lub 2,84 m. Bazowy, 4-cylindrowy silnik benzynowy o symbolu 12R-J (1,6 litra) rozwijał moc 80 KM, lecz oferowano także silniki 1,8 l (95 KM) oraz 2-litrową jednostkę 18R-U o mocy 100 KM.
Tak jak w poprzednim modelu, gama nadwoziowa obejmowaÅ‚a kilkadziesiÄ…t wariantów – od bazowego vana (Å‚adowność 850 kg) przez ambulans, mikrobusy, aż do wprowadzonego w marcu 1979 r. 10-osobowego busa. OsobnÄ… gamÄ™ stanowiÅ‚y HiAce w wersjach ciężarowych z pojedynczÄ… lub podwójnÄ… kabinÄ… i rozstawem osi wynoszÄ…cym 2,29 m.
Prawdziwy przeÅ‚om nastÄ…piÅ‚ w lipcu 1979 r., gdy w salonach Toyoty pojawiÅ‚ siÄ™ HiAce napÄ™dzany 72-konnym silnikiem Diesla o pojemnoÅ›ci 2,2 litra. Reakcja użytkowników byÅ‚a nadspodziewanie dobra. Z tym modelem Toyota trafiÅ‚a w dziesiÄ…tkÄ™, bo w tym czasie USA i Zachód pogrążone byÅ‚y w drugim wielkim kryzysie paliwowym po wybuchu rewolucji iraÅ„skiej i ucieczce szacha Mohammada Rezy Pahlawiego. HiAce z wysokoprężnÄ… jednostkÄ… o symbolu L zostaÅ‚ entuzjastycznie przyjÄ™ty przez tysiÄ…ce nabywców.
W latach 70. projektanci Toyoty nie zapomnieli o tym, że kierowcy spÄ™dzajÄ… dziesiÄ…tki godzin w kabinie. PrzeÅ‚omem jakoÅ›ciowym na tle innych marek byÅ‚y wygodne siedzenia, pasy bezpieczeÅ„stwa oraz uporzÄ…dkowany kokpit w przyjemnych dla oka beżowych, bÅ‚Ä™kitnych lub szarych odcieniach tworzywa. Wydajna wentylacja sprawdzaÅ‚a siÄ™ w każdym klimacie: od arktycznych regionów Finlandii aż po upalne tereny poÅ‚udniowej Afryki. Ważnym kierunkiem eksportu byÅ‚y kraje Beneluksu i Skandynawia oraz PóÅ‚wysep Iberyjski.
W 1979 r. uruchomiono produkcjÄ™ HiAce w pierwszej europejskiej fabryce Toyoty – w zakÅ‚adach Salvador Caetano I.M.V.T. w Portugalii. Z taÅ›m montażowych w Ovar zjeżdżaÅ‚y także ciężarowe Toyoty Dyna. HiAce trafiÅ‚ wówczas na nowe rynki: do Francji, RFN i WÅ‚och.
Więcej luksusu
9 grudnia 1982 r. fabrykÄ™ w Honsha opuÅ›ciÅ‚y pierwsze egzemplarze HiAce H50. Trzecia generacja dostawczego bestsellera wyróżniaÅ‚a siÄ™ kanciastÄ… stylizacjÄ… nadwozia, lecz przede wszystkim wiÄ™kszym komfortem i lepszymi walorami jezdnymi. Ponad 80% aut zamawiano z 72-konnym Dieslem z rodziny L, pozostaÅ‚e 20% klientów decydowaÅ‚o siÄ™ na 2-litrowÄ… jednostkÄ™ 3Y o mocy 105 KM. W Japonii silnik ten wystÄ™powaÅ‚ z 4-stopniowÄ…, automatycznÄ… skrzyniÄ… Aisin-Warner w luksusowo wyposażonej wersji Super Custom Limited. Metalizowany lakier, obrÄ™cze ze stopów aluminium, welurowa tapicerka oraz klimatyzacja kojarzyÅ‚y siÄ™ raczej z autem klasy premium niż z samochodem dostawczym do pracy.
Popularne wersje dostawcze także wyróżniaÅ‚y siÄ™ komfortem jazdy i zapewniaÅ‚y kierowcom wygodÄ™ nieznanÄ… w innych vanach. W plastikowej atrapie montowano okrÄ…gÅ‚e reflektory lub w wybranych wersjach – 4 prostokÄ…tne. HiAce 3. generacji byÅ‚ dostÄ™pny z rozstawem osi 2,29 m lub 2,49 m, a kupujÄ…cy mogli wybierać z bogatej gamy nadwozi do przewozu osób lub towarów.
W sierpniu 1985 r. ciężarowa linia HiAce została ujednolicona do gamy Dyna. Pod koniec lat 80. kilkadziesiąt aut o ładowności 1,4 t trafiło do Polski za pośrednictwem Polmozbytu przy al. Sobieskiego w Warszawie. Pojazdy importowano z Belgii i sprzedawano wyłącznie za dewizy.
Sukces po raz czwarty
W sierpniu 1989 r. zadebiutowaÅ‚a 4. generacja modelu (H100), który osiÄ…gnÄ…Å‚ globalny sukces rynkowy, zyskujÄ…c status bestsellera w segmencie vanów w RPA, Tajlandii i na Filipinach, a w Europie – w Belgii, Holandii i Portugalii. Wraz z nowym nadwoziem pojawiÅ‚a siÄ™ gama nowych silników benzynowych 2,0 l o mocy 110 KM (1RZ/1RZ-E) i 2,4 l o mocy 120 KM (2RZ-E), a także diesli 2,4 l i 3,0 l. Pod koniec produkcji do oferty doÅ‚Ä…czyÅ‚ także turbodiesel 2.0. WÅ›ród nowych wersji nadwozia znalazÅ‚a siÄ™ sanitarka z podwyższonym dachem i silnikiem V8 z Toyoty Celsior alias Lexusa LS400.
Na rynku japońskim topowe wersje osobowe posiadały m.in. dwukolorowe nadwozie, elektrycznie podnoszone szyby, uchylane dachy (Moonroof), automatyczną klimatyzację i wskaźniki z elektronicznymi wyświetlaczami. W Japonii i na wybranych rynkach oferowano wersję HiAce AWD z napędem na wszystkie koła. Podstawowe wersje wyposażono znacznie skromniej, lecz i tak użytkownicy wspominają je jako samochody wyjątkowo przyjazne i wygodne w codziennym użytkowaniu.
HiAce 4. generacji trafiÅ‚ m.in. do oferty Toyota Motor Poland. WiosnÄ… 1992 r. furgon z silnikiem Diesla 2,4 l (79 KM) kosztowaÅ‚ 289 milionów zÅ‚otych (z cÅ‚em i podatkiem), dla porównania benzynowa Carina 1.6 kosztowaÅ‚a wówczas 242 miliony zÅ‚otych. Niemal wszystkie Toyoty HiAce zakupione w Polsce miaÅ‚y biaÅ‚y lakier Super White 040, który dobrze harmonizowaÅ‚ z brandingiem firmy nabywcy. Z racji horrendalnego cÅ‚a grono klientów byÅ‚o ograniczone, lecz ci, którzy na poczÄ…tku lat 90. kupili dostawczÄ… ToyotÄ™, użytkowali jÄ… zwykle przez wiele lat odmierzanych setkami tysiÄ™cy kilometrów bezawaryjnej jazdy.
Epoka PROACE’a
W sierpniu 1995 r. do sprzedaży w Europie wprowadzono HiAce’a z serii XH10, spokrewnionego z oferowanym w Japonii minivanem Toyota Granvia. Aerodynamiczne nadwozie wyróżniaÅ‚o siÄ™ na tle kanciastych poprzedników. WolnossÄ…cy diesel 2,4 l rozwijaÅ‚ 79 KM mocy, a turbodoÅ‚adowany – 90 KM. Tylko nieliczni nabywcy wybierali wersjÄ™ benzynowÄ… 2,4 l o mocy 116 KM. Auto byÅ‚o dostÄ™pne w 2 rozstawach osi. NowoÅ›ciÄ… byÅ‚ ukÅ‚ad ABS oraz poduszki powietrzne kierowcy i pasażera.
W Japonii i krajach azjatyckich oferowana byÅ‚a równolegle seria H100, która przeszÅ‚a dwa liftingi nadwozia. 23 sierpnia 2004 r. zastÄ…piÅ‚a jÄ… 5. generacja HiAce (kod H200), bijÄ…ca rekordy popularnoÅ›ci w Japonii i na rynkach Azji. Na rodzimym rynku hitem byÅ‚a wersja z benzynowym silnikiem 2 TR-FE o pojemnoÅ›ci 2,7 litra i mocy 151–160 KM, ze zmiennymi fazami rozrzÄ…du VVT-i. AlternatywÄ… byÅ‚ 144-konny turbodiesel o pojemnoÅ›ci 2982 cm3. Masa pojazdu wzrosÅ‚a do 1910 kg w wersji bazowej. WzrosÅ‚a także dÅ‚ugość nadwozia: podstawowy van mierzyÅ‚ 4,69 m, przedÅ‚użony bus Commuter – 5,38 m. Po liftingach auto pozostaje w produkcji do dziÅ›.
W Europie HiAce H200 nie byÅ‚ oferowany, lecz w 2013 roku zastÄ…piÅ‚ go model PROACE, spokrewniony blisko z Peugeotem Expertem II. Najnowsza i druga już z kolei generacja Toyoty PROACE debiutowaÅ‚a w marcu 2016 r. na salonie w Genewie. Dostawczy bestseller Toyoty jest montowany w TMMF w Valenciennes (Francja). Podczas testów zderzeniowych NCAP uzyskaÅ‚ on znakomity wynik – 5 gwiazdek. Klienci majÄ… do wyboru wersje osobowe (Verso) lub dostawcze (Van) w licznych odmianach z dwoma rozstawami osi (2,9 lub 3,2 m) i w 3 dÅ‚ugoÅ›ciach nadwozia. Linia dostawcza wystÄ™puje w pakietach wyposażenia Active lub Life, a Verso jako Family, Shuttle oraz luksusowa odmiana VIP. Do wyboru sÄ… jednostki benzynowe 1,6 l (95–115 KM) oraz dwulitrowe turbodiesle D-4D (122–180 KM). Od wrzeÅ›nia 2016 PROACE jest dostÄ™pny także w salonach Toyota Motor Poland. Toyota PROACE jest powszechnie uznana za pojazd niezwykle bezpieczny, funkcjonalny i niezawodny. Budowana od póÅ‚ wieku znakomita renoma modelu HiAce do tego wÅ‚aÅ›nie zobowiÄ…zuje.