Laurin & Klement Typ A - od roweru do automobilu
|
Dodano: 2015-04-21
Wyświetlono: 1081 razy
|
Gdy w niedzielę, 18 listopada 1899 roku Václav Klement prezentował dziennikarzom pierwszy motocykl własnej konstrukcji, losy wytwórni były już przesądzone.
|
foto © Skoda |
|
|
Fascynacja panów Laurina i Klementa silnikiem spalinowym sprawiÅ‚a, że jednoÅ›lady Slavia, napÄ™dzane siÅ‚Ä… mięśni, zaczęły być konsekwentnie wypierane przez konstrukcje wykorzystujÄ…ce energiÄ™ pochodzÄ…cÄ… ze spalania wewnÄ™trznego. Podwojenie w nich liczby zostawianych Å›ladów byÅ‚o już tylko kwestiÄ… czasu.
Droga do automobilu wiodÅ‚a rzetelnie i systematycznie – przez silnikowe trójkoÅ‚owce i kwadrycykle. Pierwszy model marki, konstrukcji drugiego rodzaju, zaprezentowano Å›wiatu na wiedeÅ„skiej wystawie już w roku 1901. Od pierwszego samochodu, z logo L&K na szczycie chÅ‚odnicy, nie byÅ‚o już odwrotu…
Namacalne potwierdzenie prac nad pierwszym samochodem przyniósÅ‚ praski salon motoryzacyjny, zorganizowany w kwietniu roku 1905. W rogu stoiska, na którym królowaÅ‚ czterocylindrowy motocykl Slavia CCCC, staÅ‚ silnik zaprojektowany do napÄ™du nowej voituretty, którÄ… to nazwÄ… zwyczajowo okreÅ›lano wówczas lekkie, najczęściej dwumiejscowe samochody. Przez kolejne miesiÄ…ce powstaÅ‚y dwa pojazdy, które dziÅ› okreÅ›lilibyÅ›my mianem prototypowych. Publicznie zaprezentowano je z rozmachem, na kolejnym praskim salonie w kwietniu roku 1906, w honorowym miejscu, tuż przed gÅ‚ównym wejÅ›ciem do PaÅ‚acu PrzemysÅ‚owego, dominanty areaÅ‚u targowego. Pojazdy, nazywane jako Typ A lub Voituretta A, wzbudziÅ‚y potężne zainteresowanie zwiedzajÄ…cych, gÅ‚ównie za sprawÄ… swej przejrzystej i przemyÅ›lanej konstrukcji oraz zaskakujÄ…co przystÄ™pnie skalkulowanej ceny – 3 600 koron austro-wÄ™gierskich. Atrakcyjność tej ostatniej spowodowaÅ‚a, że liczba otrzymanych zamówieÅ„ przyniosÅ‚a wÅ‚aÅ›cicielom firmy, prócz niewypowiedzianej radoÅ›ci, przekonanie o koniecznoÅ›ci zasadniczej rozbudowy fabryki. Jeszcze przed targowÄ… premierÄ…, w dniu 18 stycznia 1906 roku, konstrukcja zostaÅ‚a urzÄ™dowo dopuszczona do ruchu na drogach publicznych.
W czasie prac rozwojowych nad Typem A wytwórnia w Mladá Boleslav zajmowaÅ‚a powierzchniÄ™ okoÅ‚o 3 tysiÄ™cy metrów kwadratowych, zatrudniajÄ…c mniej wiÄ™cej dwustu pracowników, wykorzystujÄ…cych możliwoÅ›ci stu dwudziestu maszyn skrawajÄ…cych. W roku 1907 fabryka zajmowaÅ‚a już 1,34 hektara powierzchni, a praca szeÅ›ciuset zatrudnionych przy 267 obrabiarkach generowaÅ‚a obrót dwóch milionów koron.
W dniu 19 lipca 1907 roku dokapitalizowane przedsiÄ™biorstwo przeksztaÅ‚cono w spóÅ‚kÄ™ akcyjnÄ…. Typ A, z zaÅ‚ożenia nieÅ›miaÅ‚a próba wkroczenia na rynek samochodowy, staÅ‚ siÄ™ nie tylko sensacjÄ…, ale i tchnÄ…Å‚ w firmÄ™ potężnÄ… dawkÄ™ entuzjazmu i motywacji. Dość powiedzieć, że w roku oficjalnej premiery pierwszego samochodu marki, zaprezentowano dwa kolejne modele – Typ B (w maju, cena 4 200 koron) oraz Typ C (we wrzeÅ›niu 1906, cena od 7 800 koron).
Typ A miaÅ‚ być, w zaÅ‚ożeniach wÅ‚aÅ›cicieli firmy, „demokratycznym” pojazdem lekkiej konstrukcji, dla szerokiego odbiorcy, o przystÄ™pnej cenie, możliwie niezawodnym i wymagajÄ…cym minimum obsÅ‚ugi. Z perspektywy czasu można potwierdzić, że intencje te znalazÅ‚y potwierdzenie w praktyce. Na tle wielu innych pojazdów tego okresu L&K Typ A wyróżniaÅ‚ siÄ™ bardzo przemyÅ›lanÄ… konstrukcjÄ… szczÄ™dzÄ…cÄ… tak materiaÅ‚y, jak i czas niezbÄ™dny do kolejnych, technologicznych operacji. MiaÅ‚ jeszcze jednÄ… przewagÄ™, o którÄ… nikt pierwotnie nie zabiegaÅ‚ – powszechnie siÄ™ podobaÅ‚. Wszystko to sprawiaÅ‚o, że każdy egzemplarz powstawaÅ‚ pod zÅ‚ożone wczeÅ›niej, konkretne zamówienie. Ostatecznie ich liczba byÅ‚a znacznie wyższa, niż Å‚Ä…czna produkcja pojazdów Typu A.
Pozostali amatorzy modelu stali siÄ™ najczęściej wÅ‚aÅ›cicielami Typu B – praktycznie identycznego konstrukcyjnie z przedstawianym dziÅ› pionierem, lecz napÄ™dzanego już 9-konnym silnikiem o objÄ™toÅ›ci 1 399 ccm i osiÄ…galnego również z innymi rodzajami nadwozi. Tak siÄ™ zÅ‚ożyÅ‚o, że wywodzÄ…cy siÄ™ z tych samych korzeni Typ B zaczÄ…Å‚ peÅ‚nić rolÄ™ nastÄ™pcy naszego bohatera i przez dwa lata powstaÅ‚ w imponujÄ…cej wtedy iloÅ›ci 250 sztuk.
Typ A, w czasie swej dwuletniej, rynkowej obecnoÅ›ci (1906-1907) zyskaÅ‚ szereg nagród i wyróżnieÅ„ na zagranicznych wystawach – choćby we Wiedniu, Londynie czy Mediolanie. ByÅ‚ m.in. Å›wiadkiem powoÅ‚ania przedstawicielstwa marki w Wielkiej Brytanii oraz eksportu pierwszego egzemplarza pojazdu L&K na terytorium Cesarstwa Japonii. DziÅ› egzemplarz Typ A możemy podziwiać jako część staÅ‚ej ekspozycji fabrycznego muzeum marki, zaÅ› ukoÅ„czonÄ… niedawno replikÄ™ – także w ruchu, podczas licznych imprez weteraÅ„skich. Samochody Laurin & Klement zapoczÄ…tkowaÅ‚y sukces motoryzacyjnej dywizji przemysÅ‚owego giganta z Pilzna – koncernu ŠKODA, po fuzji przeprowadzonej w roku 1925. Pasja tworzenia i wdrażania innowacji znalazÅ‚a odtÄ…d silne wsparcie doskonaÅ‚ej organizacji i potężnego kapitaÅ‚u.
silnik: widlasty (60º), dwucylindrowy, czterosuwowy; zawory dolotowe otwierane samoczynnie podciÅ›nieniowo, zawory wydechowe sterowane waÅ‚kiem, chÅ‚odzony cieczÄ… (termosyfonowo, chÅ‚odnica naporowa z przodu pojazdu, wentylator), umieszczony poprzecznie z przodu, za osiÄ… przedniÄ…, napÄ™d kóÅ‚ tylnych
Å›rednica cylindra: 80 mm, skok tÅ‚oka: 100 mm, objÄ™tość skokowa: 1005 ccm, za dopÅ‚atÄ… silnik o zwiÄ™kszonym skoku tÅ‚oka i objÄ™toÅ›ci – 1105 ccm (moc 7 KM)
zasilanie: poziomy gaźnik własnej konstrukcji, przepustnica sterowana pedałem lub dźwignią umieszczoną na kole kierownicy
moc maksymalna: 6,1 KM przy 2000 obr./min
instalacja zapłonowa: niskonapięciowa, magneto bez akumulatora, rozruch za pośrednictwem korby, wyłączanie pracy silnika przy użyciu dekompresora; kąt wyprzedzenia zapłonu regulowany drugą dźwignią na kole kierownicy
układ smarowania: rozbryzgowy, sterowany ręcznie, zalecenie użycia co 5-10 km przebiegu
skrzynia przekÅ‚adniowa: trzystopniowa, manualna, sterowana bezpoÅ›rednio dźwigniÄ…, bez synchronizacji; umieszczona w centralnej części ramy, w równej odlegÅ‚oÅ›ci od silnika i osi tylnej
napÄ™d: kóÅ‚ tylnych za poÅ›rednictwem przegubowego waÅ‚u, w trzech egzemplarzach, na życzenie odbiorców – poprzez Å‚aÅ„cuchy napÄ™dowe; sprzÄ™gÅ‚o z okÅ‚adzinÄ… ze skóry zwierzÄ™cej
nadwozie: drewniano-stalowe, przykręcane do ramy, wyłącznie dwumiejscowe, siedzenia dzielone, lub jednoczęściowa kanapa, zbiorniki paliwa (25 l) i oleju smarującego podzespoły (5 l) umieszczone w przedniej ścianie grodziowej; przestrzeń bagażowa za i pod siedzeniami, dostępna z zewnątrz pojazdu
wyposażenie dodatkowe: lekki, składany dach, acetylenowe lampy przednie, sygnał dźwiękowy, umieszczona centralnie lampka tylna, dzielone siedzenia
podwozie: stalowa rama drabinkowa, nitowana z profili U-kształtnych
zawieszenie kóÅ‚: sztywne osie wsparte na wzdÅ‚użnych, póÅ‚eliptycznych resorach piórowych
układ kierowniczy: przekładnia ślimakowa, kierownica umieszczona z prawej strony
ogumienie: 700x80, za dopÅ‚atÄ… 710x90, obrÄ™cze kóÅ‚ drewniane lub (wraz z obniżeniem ceny pojazdu) szprychowe, typu motocyklowego
rozstaw osi: początkowo 1800 mm, następnie 1905 mm
rozstaw kóÅ‚: 1150 mm (przednich i tylnych)
wymiary zewnętrzne (przybliżone): długość 2950 mm, szerokość 1400 mm, wysokość ze złożonym dachem 1450 mm
prędkość maksymalna: 40 km/h
średnie zużycie paliwa: 7-9 l/100km
liczba zbudowanych egzemplarzy: minimum 44 egzemplarze; prawdopodobnie 55, w tym jeden z karoseriÄ… zamkniÄ™tÄ…, nastÄ™pnie jedno dodatkowe, kompletne podwozie i od 27 do 123 egzemplarzy kompletnych siników, do przeróżnych zastosowaÅ„.
ciekawostka: pierwszy samochód marki byÅ‚ wykaÅ„czany lakierami czerwonym, zielonym lub brÄ…zowym; wyÅ‚Ä…cznie na zamówienie i za dopÅ‚atÄ… oferowano pojazd lakierowany na biaÅ‚o. BiaÅ‚y lakier, także w nastÄ™pnych modelach i przez dÅ‚uższy czas byÅ‚ opcjÄ… specjalnÄ…, a pokrywane nim pojazdy uważano za szczególnie eleganckie.
Autor: Tomasz Orlik, kwiecień 2015
|
|
|
» Przygoda w kamperze! Co warto wiedzieć? |
2023-05-31 |
|
RozpoczynajÄ…cy siÄ™ sezon na wyprawy kamperem stawia przed wieloma miÅ‚oÅ›nikami tego typu turystyki zasadnicze pytanie: czy podczas moich wypraw chcÄ™ za każdym razem nocować na zagospodarowanym kempingu, czy zaszaleć i spÄ™dzać noce ?na dziko?, na Å‚oni... wiÄ™cej »
|
|