Nazywam siÄ™ Publica. Toyota Publica

We wrzeÅ›niu 1955 r. japoÅ„skie ministerstwo handlu i przemysÅ‚u (MITI) ogÅ‚osiÅ‚o konkurs na projekt i produkcjÄ™ popularnego, masowego samochodu. PrÄ™dkość maksymalnÄ… okreÅ›lono na 100 km/h, a zużycie paliwa – poniżej 3,5 l/100 km przy prÄ™dkoÅ›ci 60 km/h. Eiji Toyoda zaproponowaÅ‚ koncepcjÄ™ pojazdu z silnikiem umieszczonym z przodu i napÄ™dzajÄ…cym koÅ‚a przedniej osi, jednak ostatecznie postawiono na tylny napÄ™d. Dla redukcji masy dwucylindrowy silnik byÅ‚ chÅ‚odzony powietrzem. PrzykÅ‚adem sukcesu takiego rozwiÄ…zania byÅ‚ podbijajÄ…cy FrancjÄ™ i rynki wielu krajów Europy Citroën 2CV. 

Eiji Toyoda okreÅ›liÅ‚ maksymalnÄ… pojemność skokowÄ… na 700 cm³. Inżynierowie Toyoty Å›ciÅ›le speÅ‚nili zalecenia prezesa koncernu: zaprojektowany przez nich silnik miaÅ‚ dokÅ‚adnie 697 cm³ pojemnoÅ›ci. Dwa cylindry ustawiono naprzeciw siebie w ukÅ‚adzie bokser. 28-konnej jednostce nadano symbol U. Autorem projektu zgrabnego, dwudrzwiowego nadwozia, nawiÄ…zujÄ…cego do stylu wÅ‚oskich designerów Pietro Frua, Giacinto Ghia czy Giovanni Battista „Pinin” Farina byÅ‚ Tatsuo Hasegewa (1916–2008), konstruktor lotniczy i projektant Å›wiatowego hitu – modelu Corolla. Toyota Publica (UP10) zadebiutowaÅ‚a w czerwcu 1961 roku.

SzokujÄ…cy koncept 

Toyota Publica (JapoÅ„czycy wymawiajÄ… to sÅ‚owo „paburika”) alias Toyota 700 przyniosÅ‚a koncernowi pierwsze wielkie zwyciÄ™stwo – przeÅ‚amaÅ‚a dominacjÄ™ na japoÅ„skim rynku minisamochodów z silnikami do 360 cm³ pojemnoÅ›ci, zwanych kei-cars. Toyota Publica byÅ‚a samochodem o minimalnym poziomie wyposażenia, jednak cena 389 tys. jenów zapewniÅ‚a jej natychmiastowy sukces rynkowy.

NastÄ™pnym krokiem byÅ‚a trzydrzwiowa Publica Station Wagon, zaÅ› po udanej wersji kombi nadszedÅ‚ czas na stylowy samochód sportowy. 25 października 1962 r. jednÄ… z najwiÄ™kszych sensacji 9. edycji Tokyo Motor Show w hali wystawowej Harumi byÅ‚ koncepcyjny prototyp Toyota Publica Sports. NiezwykÅ‚ym rozwiÄ…zaniem rodem z filmów sci-fi byÅ‚ przesuwany do tyÅ‚u niczym w samolocie myÅ›liwskim lub w statku kosmicznym kopuÅ‚owy dach. KubeÅ‚kowe, sportowe fotele, trójramienna kierownica i wskaźniki w tubach z chromowanymi ramkami kojarzyÅ‚y siÄ™ raczej z ekskluzywnymi wÅ‚oskimi samochodami klasy GT niż ze sportowym autem dla ludu. 

Linia nadwozia zafascynowaÅ‚a tÅ‚umy zwiedzajÄ…ce tokijskÄ… wystawÄ™. Toyota Publica nagle przeobraziÅ‚a siÄ™ w samochód marzeÅ„! Wielki aplauz publicznoÅ›ci byÅ‚ dla prezesa Toyody czytelnym sygnaÅ‚em, że JapoÅ„czycy oczekujÄ… prawdziwego coupé ze stylowym, nieco futurystycznym nadwoziem. Nawet, jeÅ›li pod maskÄ… pracowaÅ‚ zaledwie 28-konny, dwucylindrowy bokser. 

Yota-Hachi

Tatsuo Hasegewa oraz Shozo Sato przygotowali kilka prototypów, zbliżonych do konceptu Toyota Publica Sports. Wszystkie posiadaÅ‚y charakterystyczny ksztaÅ‚t kropli. Kropla jako idealnie aerodynamiczny ksztaÅ‚t inspirowaÅ‚a designerów także w detalach, na przykÅ‚ad w umieszczonych na przednich bÅ‚otnikach kloszach kierunkowskazów, a nawet w osÅ‚onach zawiasów pokrywy silnika. Hasegawa miaÅ‚ duże doÅ›wiadczenie w projektach lotniczych, które odegraÅ‚o kluczowÄ… rolÄ™ w uzyskaniu niskiego wspóÅ‚czynnika oporu powietrza i niewielkiej masy (580 kg). 

Drzwi i pokrywa silnika byÅ‚y wykonane ze stopu aluminium. Innowacyjnym rozwiÄ…zaniem byÅ‚ zdejmowany aluminiowy panel dachowy, który po demontażu mieÅ›ciÅ‚ siÄ™ w bagażniku. Wbrew popularnemu przekonaniu, to wÅ‚aÅ›nie Toyota Sports 800, a nie produkowane od grudnia 1966 r. Porsche 911 Targa, byÅ‚a pierwszym seryjnie produkowanym samochodem z dachem zwanym dziÅ› Targa top lub T-Top. InnÄ… nowoÅ›ciÄ… byÅ‚y zastosowane po raz pierwszy w japoÅ„skim samochodzie giÄ™te szyby boczne. 

Dwuosobowe auto posiadaÅ‚o samonoÅ›ne nadwozie. DziÄ™ki zastosowaniu dwóch wyczynowych gaźników Aisan moc silnika U w produkcyjnej wersji wzrosÅ‚a do 45 KM przy 5400 obr./min. Pojemność jednostki zostaÅ‚a zwiÄ™kszona do 790 cm3. W nowym modelu zastosowano czterobiegowÄ… skrzyniÄ™ manualnÄ… i hamulce bÄ™bnowe wszystkich kóÅ‚. Podczas testów osiÄ…gniÄ™to prÄ™dkość maksymalnÄ… 156 km/h. Przy jeździe ze staÅ‚Ä… prÄ™dkoÅ›ciÄ… 70 km/h zużycie paliwa nie przekraczaÅ‚o 4 litrów na 100 km. 

Mimo skromnych rozmiarów (3,58 m dÅ‚ugoÅ›ci) wnÄ™trze Toyoty Sports 800 prezentowaÅ‚o siÄ™ znakomicie, niczym w rasowym wÅ‚oskim coupé: aluminiowy panel kokpitu, wskaźniki z chromowanymi ramkami, trójramienna kierownica oraz gÅ‚Ä™bokie fotele jednoznacznie kojarzyÅ‚y siÄ™ ze sportem. Nie bez powodu – Sports 800 to pierwszy sportowy samochód w historii koncernu Toyota. Oficjalna prezentacja modelu oznaczonego kodem UP15 odbyÅ‚a siÄ™ 26 wrzeÅ›nia 1964 r. podczas 11. edycji Tokyo Motor Show w halach Harumi. Toyota Sports 800 staÅ‚a siÄ™ sensacjÄ… tej prestiżowej imprezy, zyskujÄ…c potocznÄ… nazwÄ™ „Yota-Hachi” (Toyota 8).

Produkcja

Montaż Sports 800 odbywaÅ‚ siÄ™ w wydzielonej hali zakÅ‚adów Kanto Auto Works wspóÅ‚pracujÄ…cych z ToyotÄ…. Do koÅ„ca 1965 r. zbudowano 1235 egzemplarzy, które sprzedawane byÅ‚y na zamówienie w salonach Toyoty. W nastÄ™pnym roku zbudowano 703 auta, w 1968 – 440, a od stycznia do października 1969 r. – zaledwie 215 wozów. Produkcyjny bilans zamyka siÄ™ wiÄ™c liczbÄ… 3131 egzemplarzy. Przez caÅ‚y okres produkcji wyglÄ…d zewnÄ™trzny auta nie ulegÅ‚ znaczÄ…cym zmianom, jeÅ›li nie liczyć modyfikacji ksztaÅ‚tu atrapy, zderzaków oraz ksztaÅ‚tu Å›wiateÅ‚ obrysowych (side markers). W drugim roku produkcji wprowadzono także zmodyfikowanÄ… skrzyniÄ™ biegów z synchronizowanÄ… „jedynkÄ…”. 

Kto kupowaÅ‚ ToyotÄ™ Sports 800? Przede wszystkim mÅ‚oda, choć nieźle sytuowana klientela, oczekujÄ…ca dobrych osiÄ…gów i nietuzinkowego wyglÄ…du za cenÄ™ okoÅ‚o miliona jenów. SpecyficznÄ… grupÄ™ kilkuset klientów stanowili amerykaÅ„scy żoÅ‚nierze i oficerowie The United States Forces Japan, czyli siÅ‚ okupacyjnych na wyspach japoÅ„skich. Szczególnym skupiskiem fanów Toyoty Sports 800 byÅ‚a Okinawa z potężnÄ… bazÄ… USA Air Force w Kadena. W tym czasie trwaÅ‚a wojna w Wietnamie, a Kadena Air Base stanowiÅ‚a jednÄ… z najważniejszych lokalizacji jednostek USAG (garnizonu na Okinawie). Szacuje siÄ™, że powstaÅ‚o okoÅ‚o 300 egzemplarzy z kierownicÄ… po lewej stronie (LHD), choć oficjalnie Toyota Sports 800 nigdy nie byÅ‚a przeznaczona na eksport do USA. 

Przy zakupie Sports 800 klienci mieli ograniczony wybór opcji. „Yota-Hachi” byÅ‚a oferowana w 3 kolorach: w jaskrawej jak SÅ‚oÅ„ce Nipponu czerwieni Seminole Red oraz w metalizowanych odcieniach Amethyst Silver i Zircon Blue Metallic. Od 1967 r. firma Enkei, a rok później jej konkurent Watanabe rozpoczęły produkcjÄ™ stylowych, a dziÅ› kultowych felg aluminiowych. ObrÄ™cze z lekkich stopów oferowali także inni producenci z Japonii, USA i Europy. Szykownym dodatkiem byÅ‚y „stożkowe” lusterka wsteczne, montowane, jak przystaÅ‚o na japoÅ„skie auto, na przednich bÅ‚otnikach. 

Sports 800 na torze

Szef dziaÅ‚u rozwoju Toyoty, Jiro Kawano, byÅ‚ fanem sportów motorowych, który rozumiaÅ‚ ich znaczenie dla promocji marki. Prezes Eiji Toyoda widziaÅ‚ w sportowej aktywnoÅ›ci koncernu wielkÄ… szansÄ™. Do tego zobowiÄ…zywaÅ‚a nawet nazwa „Sports 800”. W rozgrywanym na torze Suzuka (Honsiu) Grand Prix Japonii Toyota zadebiutowaÅ‚a w 1963 roku. LiczÄ…cy 5,8 km dÅ‚ugoÅ›ci tor staÅ‚ siÄ™ arenÄ… zmagaÅ„ czoÅ‚owych japoÅ„skich zespoÅ‚ów fabrycznych. 

18 lipca 1965 r. Tôjirô Ukiya zwyciężyÅ‚ debiutancki dla Sports 800 wyÅ›cig All Japan Car Club Championship (AJCCC) na torze Funabashi. Srebrne auto z numerem startowym „20” i biaÅ‚ym pasem na dachu oraz masce okazaÅ‚o siÄ™ bezkonkurencyjne, pokonujÄ…c  legendarnego brytyjskiego Lotusa Elan i caÅ‚Ä… konkurencjÄ™ „Made in Japan”: Prince, Isuzu i Datsuny. Do sukcesu przyczyniÅ‚a siÄ™ znakomita taktyka kierowcy, lecz także trwaÅ‚y i ekonomiczny silnik, dziÄ™ki któremu Ukiya osiÄ…gnÄ…Å‚ metÄ™, nie tracÄ…c czasu na tankowanie. 

16 stycznia 1966 r. Shihomi Hosoya, nieprzeciÄ™tnie utalentowany mistrz z teamu Toyoty, zwyciężyÅ‚ wyÅ›cig na dystansie 500 km na torze Suzuka. 26 czerwca 1966 r. pierwsza sportowa Toyota wystartowaÅ‚a w wyÅ›cigu 1000 km Suzuka. ZwyciÄ™zcÄ… okazaÅ‚ siÄ™ Sachio Fukuzawa, kierowca Toyoty GT2000, zaÅ› mniejszy „Yota-Hachi” finiszowaÅ‚ na 4. miejscu. Kolejny sezon byÅ‚ również udany. 8-9 kwietnia 1967 r. w trwajÄ…cym 24 godziny wyÅ›cigu na torze Fuji International Speedway Toyota Sports 800 (nr startowy 6) zaÅ‚ogi Takahashi/Kani zdobyÅ‚a 3. pozycjÄ™. Najwyższe miejsca na podium należaÅ‚y do zaÅ‚óg Toyoty GT2000: Hosoya/Ohtsubo oraz Tsutsumi/Fushida. 

PrzeÅ‚omowy koncept – hybryda

Toyota i hybrydy? Pierwsze nasze skojarzenie to Prius. SÅ‚usznie, bo model ten już 20 lat temu przetarÅ‚ szlak dla seryjnych pojazdów hybrydowych. Z roku na rok jest ich coraz wiÄ™cej: Yaris, Auris, RAV4, Toyota C-HR, a także wszystkie (z wyjÄ…tkiem terenowych GX i LX) modele marki Lexus. Zanim do produkcji trafiÅ‚y pojazdy z napÄ™dem Hybrid Synergy Drive i logotypem na niebieskim tle, przez lata koncern eksperymentowaÅ‚ z różnymi rodzajami napÄ™du, Å‚Ä…czÄ…c je ze sobÄ…. Dlatego też pierwszy hybrydowy napÄ™d Toyoty jest co najmniej o dwie dekady starszy niż znany nam rewolucyjny Prius. 

26 października 1977 r. rozpoczęła siÄ™ 22. edycja Tokyo Motor Show. HasÅ‚o targów brzmiaÅ‚o „Fuel saving” (oszczÄ™dzanie paliwa). SensacjÄ… na ekspozycji Toyoty byÅ‚ eksperymentalny prototyp Sports 800 Gas Turbine Hybrid. Prace nad jego budowÄ… rozpoczęły siÄ™ jeszcze w 1969 r. Turbina gazowa wspóÅ‚pracowaÅ‚a z elektrycznym silnikiem. JednÄ… z niewielu zewnÄ™trznych różnic w porównaniu do seryjnego auta byÅ‚ dodatkowy wlot powietrza na masce. Pojazd testowano do koÅ„ca lat 70. i czÄ™sto wystawiano, jednak tylko nieliczni wierzyli, że napÄ™d hybrydowy trafi kiedykolwiek do masowej produkcji. PrzeÅ‚omu dokonaÅ‚a dopiero Toyota Prius, której pierwsze egzemplarze trafiÅ‚y do japoÅ„skich salonów sprzedaży 10 grudnia 1997 r. 

Sports 800 – pierwszy sportowy samochód Toyoty byÅ‚ i nadal pozostaje niezwykle istotnym punktem w historii marki. DziÅ› Toyota Sports 800 jest niezwykÅ‚ym rarytasem dla zamożnych kolekcjonerów. Szacuje siÄ™, że przetrwaÅ‚o ok. 300 oryginalnych egzemplarzy, a zdecydowana wiÄ™kszość znajduje siÄ™ oczywiÅ›cie w Japonii. Warto dodać, że niemal bliźniaczy silnik o symbolu 2U-B (moc 36 KM) od listopada 1967 r. byÅ‚ montowany w maÅ‚ym dostawczym MiniAce. Dziedzictwo „Yota-Hachi” przetrwaÅ‚o do dziÅ› dziÄ™ki kolejnym sportowym modelom Toyoty, aż po aktualne sportowe coupe Toyota GT86. Pod jego maskÄ… pracuje silnik, którego cztery cylindry sÄ… ustawione w ukÅ‚adzie bokser, tak jak w Sports 800.