Pierwotnie w rajdach cross-country istniaÅ‚ jasny podziaÅ‚ zadaÅ„: kierowca prowadzi, pilot nawiguje. Te role już dawno ulegÅ‚y jednak zmianie: przepisy ograniczajÄ… zadania nawigacyjne do bardzo precyzyjnych opcji i reguÅ‚. Dawny papierowy roadbook trasy jest teraz cyfrowy. Podobnie jest w przygotowanym na Rajd Dakar modelu Audi RS Q e-tron. Koncepcja obsÅ‚ugi tego samochodu zakÅ‚ada podziaÅ‚ różnych zadaÅ„ pomiÄ™dzy kierowcÄ™ a pilota.
Prowadzenie, przyspieszanie i hamowanie to gÅ‚ówne zadania Mattiasa Ekströma, Stéphane'a Peterhansela i Carlosa Sainza – kierowców w peÅ‚ni skoncentrowanych na przebiegu trasy. Å»aden z nich nie musi już zmieniać biegów, ponieważ napÄ™d elektryczny z przetwornikiem energii w Audi RS Q e-tron nie wymaga manualnej skrzyni biegów. Centralnym elementem kokpitu jest duża, wyprofilowana, aluminiowa dźwignia hamulca rÄ™cznego. Jest ona sprzężona z innowacyjnym systemem brake-by-wire, który Å‚Ä…czy hamulec hydrauliczny z systemem rekuperacji. Tak wiÄ™c zaciÄ…gniÄ™cie hamulca rÄ™cznego, podobnie jak wciÅ›niÄ™cie hamulca nożnego, pomaga odzyskać energiÄ™. Jednak zasadniczym zadaniem hamulca rÄ™cznego w rajdach jest zablokowanie tylnych kóÅ‚ i wprowadzenie RS Q e-tron w kontrolowany poÅ›lizg przed zakrÄ™tami. DziÄ™ki temu, zmiany kierunku jazdy przebiegajÄ… wyjÄ…tkowo zwinnie i dynamicznie.
Na kierownicy, bezpoÅ›rednio przed kierowcÄ…, znajduje siÄ™ osiem przycisków. SterujÄ… one miÄ™dzy innymi klaksonem, wycieraczkami i wprowadzaniem danych, jeÅ›li kierowca chce zapisać w pamiÄ™ci oprogramowania anomaliÄ™ ze znacznikiem czasu. Można tam również aktywować ogranicznik prÄ™dkoÅ›ci dla stref, w których takie ograniczenie obowiÄ…zuje. Za kierownicÄ…, bezpoÅ›rednio w dolnym polu widzenia kierowcy, znajduje siÄ™ wyÅ›wietlacz. Pokazuje on informacje o ciÅ›nieniu w oponach, kierunku jazdy wybranym przez bezstopniowy napÄ™d elektryczny (do przodu, do tyÅ‚u lub neutralny) oraz o aktualnej prÄ™dkoÅ›ci. WyÅ›wietlacz zawiera również ważne ostrzeżenia, dziÄ™ki którym kierowca może natychmiast zareagować, na przykÅ‚ad w przypadku zbliżajÄ…cego siÄ™ wyÅ‚Ä…czenia systemu lub odÅ‚Ä…czenia akumulatora wysokiego napiÄ™cia. Dwa maÅ‚e wyÅ›wietlacze zamontowane powyżej, pod przedniÄ… szybÄ…, pokazujÄ… inne istotne informacje: tak zwany repeater po lewej stronie pokazuje kierunek kompasu, podczas gdy wyÅ›wietlacz po prawej stronie wyÅ›wietla prÄ™dkość jazdy.
Centralny wyÅ›wietlacz umieszczony poÅ›rodku, miÄ™dzy kierowcÄ… a pilotem, zawiera informacje o ciÅ›nieniu w oponach, balansie hamulców, systemie brake-by-wire i wielu innych funkcjach. Gdy dana funkcja lub system dziaÅ‚a prawidÅ‚owo informacje sÄ… podÅ›wietlone na zielono, a na czerwono, gdy wystÄ…pi bÅ‚Ä…d. Pod spodem znajduje siÄ™ panel przeÅ‚Ä…czników. Poszczególne przyciski reagujÄ… dotykowo na punkt nacisku. W 24 dowolnie przyporzÄ…dkowanych, ale predefiniowanych obszarach, Audi zapisaÅ‚o różne funkcje: np. wstÄ™pnie wybrane prÄ™dkoÅ›ci maksymalne przypisane do stref z ograniczeniami prÄ™dkoÅ›ci oraz uruchamianie klimatyzacji. Różne funkcje mogÄ… być różnie zaprogramowane, tak by wszystkie 24 przyciski mogÅ‚y być wielokrotnie przyporzÄ…dkowane. Rzadziej używane funkcje można wywoÅ‚ywać na dalszych stronach. W razie uszkodzenia można tam na przykÅ‚ad wyÅ‚Ä…czyć poszczególne systemy ("fail safe"), aby w trybie awaryjnym bezpiecznie dotrzeć do celu podróży.
ObsÅ‚ugÄ… panelu przeÅ‚Ä…czników zajmuje siÄ™ wyÅ‚Ä…cznie pilot; kierowca wyraża jedynie odpowiednie życzenia. Wszystko to - w trudnym terenie, z prÄ™dkoÅ›ciÄ… do 170 km/h i przez wiele godzin - musi być wykonywane możliwie bezbÅ‚Ä™dnie. W ten sposób pilot, oprócz swojego pierwotnego, gÅ‚ównego zadania, jakim jest nawigacja, przejmuje dużą część odpowiedzialnoÅ›ci za jazdÄ™. „Teraz poÅ‚owÄ™ mojej energii poÅ›wiÄ™cam na nawigacjÄ™, a drugÄ… poÅ‚owÄ™ na obsÅ‚ugÄ™ samochodu. Ale uwielbiam to nowe wyzwanie” - mówi Edouard Boulanger, pilot Stéphane'a Peterhansela.
Trasa najbliższego etapu nie jest już podawana wieczorem poprzedniego dnia, jak to miaÅ‚o miejsce w przeszÅ‚oÅ›ci. ZespoÅ‚y otrzymujÄ… informacje o trasie każdego ranka, na 15 minut przed rozpoczÄ™ciem etapu. Emil Bergkvist, który dzieli kokpit z Mattiasem Ekströmem, uważa to za zaletÄ™: „Jako kierowca wywodzÄ™ siÄ™ z klasycznych rajdów sprinterskich. Dla mnie to idealny moment, by przestawić siÄ™ na rajdy cross-country jako pilot, ponieważ teraz nawet uznani piloci muszÄ… przyzwyczaić siÄ™ do nowych zasad.”
Informacje o trasie podawane z niewielkim wyprzedzeniem, jak również przejÅ›cie na cyfrowy format roadbooka, stanowiÄ… duże wyzwanie. By orientować siÄ™ w terenie i jednoczeÅ›nie trzymać siÄ™ wyznaczonej trasy, wszyscy trzej piloci: Emil Bergkvist, Edouard Boulanger i Lucas Cruz, patrzÄ… na ekrany dwóch tabletów, które zastÄ…piÅ‚y dotychczasowe papierowe roadbooki. ObsÅ‚ugiwane sÄ… one za pomocÄ… dwóch pilotów poÅ‚Ä…czonych kablami. Na ekranie po lewej stronie roadbook pokazuje drogÄ™ w terenie. Tylko w przypadku awarii tego tabletu zaÅ‚ogi mogÄ… otworzyć i korzystać z zapieczÄ™towanego, papierowego roadbooka, w przeciwnym razie grozi im kara. Tablet po prawej stronie zawiera nawigacjÄ™ GPS i zatwierdza cyfrowe punkty trasy, do których każdy uczestnik musi dojechać. Gdy samochód znajdzie siÄ™ w promieniu punktu docelowego, kierowca widzi odpowiednie, wskazujÄ…ce kierunek strzaÅ‚ki na repeaterze pod przedniÄ… szybÄ….
NajwiÄ™ksza różnica w stosunku do systemu nawigacji samochodu seryjnego: O ile w ruchu drogowym urzÄ…dzenie pomaga jak najdokÅ‚adniej odnaleźć cel podróży, o tyle w rajdach cross-country nawigacja powinna pozostać sportowym wyzwaniem. Wraz z wynikami kierowcy decyduje ona o sukcesie i porażce. Dlatego organizator podaje w roadbooku tylko kierunki kompasowe, odlegÅ‚oÅ›ci, piktogramy, punkty specjalne i ostrzeżenia o niebezpieczeÅ„stwach. System GPS w samochodzie rajdowym jest wiÄ™c celowo tylko ograniczonÄ… pomocÄ… dla zespoÅ‚ów. JednoczeÅ›nie system ten sÅ‚uży organizatorowi jako instrument kontrolny. W ten sposób może on sprawdzić, czy uczestnicy trzymajÄ… siÄ™ trasy lub kontrolować prÄ™dkość w strefach kontroli prÄ™dkoÅ›ci na przestrzeni setek kilometrów w otwartym terenie.
Kokpit uzupeÅ‚nia jedynie system Iritrack na konsoli Å›rodkowej. SÅ‚uży on do wezwania pierwszej pomocy w nagÅ‚ych wypadkach. DziÄ™ki niemu organizator rejestruje prÄ™dkość, aktualnÄ… pozycjÄ™ pojazdu i może wykryć ewentualne wypadki. W razie wypadku pilot może bezpoÅ›rednio poinformować organizatora, czy zaÅ‚odze nic siÄ™ nie staÅ‚o, czy wymagajÄ… pomocy medycznej lub czy zespóÅ‚ ratowniczy powinien udzielić pomocy innemu uczestnikowi, który ulegÅ‚ wypadkowi.
Niezwykła precyzja, szybkość i natłok zadań: tak wygląda cyfrowa praca w ultranowoczesnym kokpicie Audi RS Q e-tron. A jednak, nawet w rajdach cross-country, to czynnik ludzki decyduje o sportowym sukcesie.